Co to jest ?
Opatrunki specjalistyczne stosuje się w leczeniu ran przewlekłych – np. owrzodzeń, odleżyn, oparzeń. Opatrunki te są wykonane ze specjalistycznych materiałów, które swoimi właściwościami zapewniają optymalne środowisko do gojenia się rany. Zdecydowanie różnią się one od tradycyjnych (a czasami można stwierdzić, że przestarzałych) opatrunków z gazy czy bawełny.
Opatrunki specjalistyczne są uzupełnieniem zabiegu chirurgicznego. Proces leczenia rany rozpoczyna się od jej oceny i opracowania chirurgicznego – np. oczyszczenia, wycięcia tkanek martwiczych. Następnie stosuje się odpowiednio dobrane opatrunki specjalistyczne, które wspomagają proces gojenia. Skracają one czas gojenia się rany. Czasami dzięki nim jest w ogóle możliwe zagojenie rany, która pierwotnie wydaje się niemal niemożliwa do wygojenia.
Właściwości opatrunków specjalistycznych
- przyśpieszają proces gojenia się ran
- utrzymują wysoką wilgotność pomiędzy opatrunkiem a raną
- nie przylegają do rany
- usuwają nadmiar wysięku
- chronią przed wtórnym zakażeniem rany, są nieprzepuszczalne dla bakterii
- umożliwiają skórze prawidłową wymianę gazową
- utrzymują stałą temperaturę bliską temperaturze ciała
- są nietoksyczne i niealergizujące
- są łatwe do wymiany, przy zdejmowaniu nie dochodzi do uszkodzeń nowych tkanek
- są bezbolesne podczas zakładania, stosowania i zdejmowania
- występują w bardzo różnych kształtach, umożliwiających ich dostosowanie do takich miejsc jak kość ogonowa, łokieć czy pięta.
T.I.M.E. – model leczenia ran przewlekłych
Strategię TIME opracowaną przez specjalistów European Wound Managment Association, opublikowano w 2003 roku. Stanowi ona cenną wskazówkę w leczeniu ran. Odwołuje się do wzmacniania naturalnych mechanizmów gojenia, a wyklucza metody agresywne oraz hamujące proliferację.
Nazwa „TIME” jest akronimem wyznaczającym wagę działań zapobiegającym powikłaniom oraz prawidłowemu gojeniu ran. „T” oznacza tu oczyszczanie tkanek, „I” redukcję stanu zapalnego i infekcji, „M” utrzymanie wilgotności gojenia, „E” zapewnienie odpowiednich warunków do epitelizacji i zamknięcia owrzodzenia.
„T” (Tissue debridement) – opracowanie ran
Podczas leczenia ran trudno gojących się pojawia się tkanka martwicza, tym samym zaburzając gojenie. Tkanka ta ma również pozytywną funkcję, a mianowicie tworzy barierę dla gojących się tkanek. Niestety jest także pożywką dla bakterii i utrzymuje procesy zapalne, co może prowadzić do infekcji. Podczas etapu opracowania ran istnieją trzy możliwości usunięcia tkanki martwiczej: chirurgiczne, autolityczne, enzymatyczne. W przypadku metody chirurgicznej proces ten następuje szybko i prosto, jednak jest bardzo inwazyjny. Łatwo jest zaburzyć granicę między warstwą, którą chcemy usunąć, a gojącymi się tkankami. Efektem ubocznym procedury może być wzmożone krwawienie i zwiększenie bólu. Autolityczne usunięcie tkanek polega na zmianie środowiska rany na wilgotne, dzięki czemu zwiększa się produkcja enzymów umożliwiających samoczynne oczyszczenie rany. Wprawdzie nie dochodzi tu do krwawienia i zwiększenia bólu, ale proces trwania procedury jest dłuższy. Pozostaje jeszcze enzymatyczna metoda usunięcia tkanek polegająca na stosowaniu maści, które w składzie posiadają enzymy rozkładające białka i kwasy nukleinowe, co wpływa na rozpuszczenie tkanki martwiczej w dnie rany. Stosując maść może pojawić się wzmożona bolesność.
„I” (Infection and inflammation control) – kontrola infekcji i zapalenia
W procesie gojenia się ran przewlekłych nieodzownym elementem jest kolonizacja przez drobnoustroje. Decydująca jest tu odporność pacjenta, a także gatunek i ilość bakterii. Sytuacja jest trudniejsza, kiedy pojawia się kilka rodzajów bakterii. Zakażenie objawia się pogorszeniem stanu rany, zaczerwienieniem, obrzękiem, uciepleniem okolicy rany oraz nieprzyjemnym zapachem. Na tym etapie należy zastosować antyseptyki, a decydujący będzie dobór odpowiedniego opatrunku o właściwościach przeciwbakteryjnych. Należy pamiętać, aby nie stosować antybiotykoterapii miejscowej.
„M” (Moisture balance) – równowaga wilgotności rany
Utrzymanie odpowiedniego wilgotności rany ma kluczowe znaczenie dla gojenia. Liczna badania dowiodły, że wskazane utrzymywanie wilgotnego środowiska, aby zapewnić ranie odpowiednie warunki. Opatrunki powinny być dostosowane do ilości wysięku, tak aby z jednej strony ją pochłaniać, a z drugiej utrzymać odpowiedni poziom wilgotności. Ubytku nie należy przesuszać, ponieważ wywołuje to pokrycie złogami włóknika oraz hamuje naskórkowanie. Należy też dbać o pochłanianie wysięku, którego nadmiar powoduje infekcje, może doprowadzić do maceracji i ogólnego pogorszenia stanu rany. W zależności od jej rodzaju można zastosować: opatrunki chłonące wysięk (piankowe i chłonne), opatrunki nawilżające, opatrunki płuczące oraz terapię podciśneniową.
„E” (Edges, epidermization stimulation) – brzegi rany i stymulacja naskórkowania
Czwarty etap jest najdłuższy, składa się bowiem z tworzenia i wzmacniania nowego naskórka, a także ochrony skóry wokół owrzodzenia. Trwa on minimum 6 miesięcy, a może nawet zająć do kilku lat. Podczas ostatniej fazy następuje remodeling tkanek (przebudowa kolagenu) po zamknięciu. Ostatni etap jest uzależniony od prawidłowego zastosowania poprzednich zasad, które zapewniają prawidłowe gojenie rany. Naskórkowanie rozpoczyna się, gdy dno rany pokrywa się ziarniną. Jeśli ziarninowanie i naskórkowanie nie następuje, powodem może być schorzenie bazowe pacjenta. Dlatego tak ważne jest skupienie się na bazowej chorobie.
